- 8 -

Ratyzbona, 29 kwietnia 1086 (sporny).

Henryk IV cesarz na prośbę biskupa praskiego Jaromira Gebharda zatwierdza na synodzie w Moguncji dawne granice biskupstwa, jak je ustanowił papież Benedykt i cesarz Otton.

In nomine sanctę et individue trinitatis. Henricvs divina favente clementia Romanorum tercius imperator augustus. Regio nomini et imperatorie dignitati congruere novimus, ut ecclesiarum dei utilitatibus ubique opitulantes dampna vel iniurias earum. quacumque necesse fuerit, propulsemus. Quapropter universis dei nostrique fidelibus, tam futuris quam presentibus notum esse volumus, qualiter noster Bragensis episcopus Gebehardvs sepe confratribus suis et coepiscopis ceterisque principibus nostris ac novissime nobis conquestus est, quod Bragensis episcopatus, qui ab inicio per totum Boemie ac Marauie ducatum unus et integer constitutus et tam a papa Benedicto quam a primo Ottone imperatore sic confirmatus est, postea sine antecessorum suorum suoque consensu sola dominantium potestate, subinthronizato intra terminos eius novo episcopo divisus esset et imminutus. Qui, cum Mogontinę coram legatis apostolicę sedis, presentibus nobis ac plerisque regni nostri obtimatibus, eandem querimoniam intulisset, ab archiepiscopis Wezelino Mogontino, Sigewino Coloniensi, Eilberto Treuerensi, Liemaro Bremensi, ab episcopis quoque Theoderico Wirdinensi, Conrado Traiec tensi, Udalrico Eistetensi, Ottone Ratisponensi, cum assensu laicorum ducis Boemiorum Wratizlai et fratris eius Cvnradi, ducis Friderici, ducis Liudaldi, palatini comitis Rabodonis et omnium, qui ibidem convenerant, primitiva illa parrochia cum omni terminorum suorum ambitu Bragensi sedi est adiudicata. Termini autem eius occidentem versus hii sunt. Tugust, que tendit ad medium fluminis Chub, Zediza et Lusane et Dazana, Liutomerici, Lemuzi usque ad mediam silvam, qua Boemia limitatur. Deinde ad aquilonem in sunt termini: Pssouane, Chrouati et altera Chrowati, Zlasane, Trebouane, Pobarane, Dedosize, usque ad mediam silvam, qua Milcianorum occurrunt termini. Inde ad orientem hos fluvios habet terminos: Bug scilicet et Ztir cum Graccouua civitate provintiaque], cui Uuag nomen est, cum omnibus regionibus ad predictam urbem pertinentibus, que Graccouua est. Inde Ungrorum limitibus additis usque ad montes, quibus nomen est Triti dilatata procedit. Deinde in ea parte, que meridiem respicit, addita regione Morowia usque ad flumen, cui nomen est Wag et ad mediam silvam, cui nomen est More et eiusdem montis eadem parrochia tendit, qua Bauuaria limitatur. Mediantibus itaque nobis et communi principum aspirante suffragio peractum est, ut dux Boemie Wratizlavs et frater eius Cvonradvs supradicto Bragensi episcopo fratri suo parrochiam iudiciario ordine requisitam ex integro reprofiterentur et redderent. Proinde nos rogatu eiusdem episcopi racionabiliter inducti Bragensise episcopatus redintegrationem nostre imperialis auctoritatis edicto illi et successoribus eius con firmamus et stabilimus, inviolabiliter decernentes, ne ulla post hac cuiuslibet condicionis persona vel ulla societas hominum Bragensi ęcclesię quicquam sui iuris in prenotatis terminis alienare presumat. Cuius redintegrationis et confirmationis auctoritas, ut omni evo stabilis et inconvulsa permaneat, hanc cartam inde conscripsi, quam, sicut infra apparet, manu propria roborantes inpressione sigilli nostri iussimus insigniri.
|| Signum domni Henrici tercii Romanorum imperatoris augusti (MS sp). Herimannus cancellarius vice Wezelonis archicancellarii reconsignavit ||.
Data III kalendas maii, anno ab incarnatione domini MLXXXVI, indictione VIII, anno autem domni Henrici regni quidem XXXII, imperii vero III. Actum Ratispone in Christi nomine feliciter amen.

A. Oryg. zaginiony.
B. Kopia naśladowcza XII w., Monachium Główne Archiwum Państwowe, sygn. Kaiserselekt nr 883; C. Cosmae Pragensis, Chronicon lib. II. c. 37; D. Kopia XV w., Praga Archiwum Minist. Spraw Wewnętrz., sygn. rkp. nr 2443, fol. 35v, według B.
Druk: a. Goldast M., De regni Bohemiae... iuribus ac privilegiis ... commentarii, Franconofurti 1627, append. 18, według, C; b. Balbin B., Miscell. histor. Bohem, dec. I, lib. VI, Pragae 1683, 11, nr 9, według C; c. Lünig, J. Chr., Teutsch. Reichsarch., Leipzig 1710-22, VI b, contin. I. 230, nr 277, według C; d. Boczek A; Cod. dipl. Moraviae I. nr 192, według C; e. Cod. dipl. Lusat. super. 2 wyd., I. nr 6, według C; f. MPH. I. 145. według C; g. Jirecek B., Cod. iuris Bohemici, Prana 1867, I. 21, nr 13, według C; h. Mon. Germ. SS. IX. 91 nn., według C; i. Stumpf K. F., D. Reichskanzler II. cz. 2, Acta imperii inedita, Innsbruck 1883, 79, nr 76, według B; j. Kalousek J., Druha kopie cisarske listiny 114, według b; k. Friedrich G., Cod. dipl. Bohemiae I. nr 86, według, BC; l. Zakrzewski St., Czeski charakter Krakówa 258 nn., według i j; m. Bretholz B., Cosmae Pragensis Chronicon, (Mon. Germ. SS. N. S. II. 136 nn.), Berlin 1923, (gdzie starsze wydania), według CB; n. Stasiewski B., Untersuchungen ü. Kirchengesch. Polens 127, przyp. 7, według l; o. Hruby V., Arch. coronae regni Bohemiae, Praha 1935, I, cz. 1, nr 1, według BC p. Wojciechowski Z., Polska nad Wisłą i Odrą, Katowice 1939, str. 142-3, według k; - regest: p. Stumpf nr 2882; q. Erben, Regesta Bohemiae I. nr 167; r. Regesten nr 15; s. Budkowa, Repertorium nr 11.
Literatura: 1. Hagek V., Annales Bohemorum, pars IV, 213-28, V. 512, 514, 522-24, Pragae 1772; 2. Bandtkie J. S., Erläuterung d. Urkunde Heinrich IV u. J. 1086, (Schles. Provbll. 1831, XCIV. 395); 5. Naruszewicz A., Hist. narodu Polskiego, Lipsk 1836, V. 101-105; 4. Maciejowski W. A., Pamiętniki o dziejach, piśmiennictwie i prawodawstwie Słowian, Petersburg 1839, I 137-44; 5. Roepell R., Gesch. Polens, Hamburg 1840, 639; 6. Palack'y Fr., Gesch. d. Böhmen, Praha 1844, I. 126-29; 7. Maciejowski W. A., Pierwotne dzieje Polski i Litwy, Warszawa 1846, 368-70; 8. Dümmler E., Piligrim v. Passau, Leipzig 1854, 54-55, 173 nn.; 9. Lelewel J., Bolesława Wielkiego zdobycze, (Polska wieków średnich II. 147-50), Poznań 1856; 10. Tenże, Powieści kroackie, (tamże 213-14); 11. Zeissberg H., Misico d. erste 55-57; 12. Małecki A., Rozgląd w dziejach wewnętrznych dawnej Polski, (Przewodn. Nauk. i Liter. 1875, 195-7); 13. Lemicki A., Wratysław II czeski królem polskim, (Sprawozd. gimn.), Przemyśl 1876, 14 nn.; 14. Loserth J., D. Umfang d. böhmischen Reiches unter Boleslaus II, (Mttlg. d. Inst. f. Österr. Gesch. 1881, II. 15-29); 15. Huber A., Beiträge z. ältesten Gesch. Österreichs, 5. D. Ausdehnung d. böhmischen Reiches unter Boleslaus II, (tamże 385-6); 16. Kalousek J., O rosahu rise za Boleslava II, (Sborn. Histor. 1883, I. 97 nn.); 17. Tenże, Über d. Umfang d. böhmischen Reiches, (Sitzber. d. böhm. Ak. d. Wiss. 1883) i odb.; 18. Regel W., Uczreditielnyja gramoty prażskoj jeparchii, (Sborn. Łamanskago 265-330), Petersburg 1883; 19. Kalousek J., Ruska uvaha o zakladavi listine biskupstvi prazskeho. (Sborn. Histor. 1883, I. 420-21); 20. Hauck A., Kirchengesch. III. 199, przyp.; 31. Kalousek J., Kontroversy souvisle se zalozenim biskupstvi prazskeho, (Ces. Cas. Histor. 1895, I. 75-86); 22. Kętrzyński W., Granice Polski 2-16, 21-22; 23. Potkański K., Kraków przed Piastami 222-49; 24. toż, (Roczn. Krak. 1898, I 209-321); 25. Bachmann A., Gesch. Böhmens, Gotha 1899, I. 271 nn.; 26. Spangenberg H., D. Königskrönung Wratislaws u. Böhmen u. d. angebliche Mainzer Synode d. J. 1086, (Mttlg. d. Inst. f. Österr. Gesch. 1899. XX. 382-96); 27. Bretholz B., Mähren u. d. Reich Herzogs Boleslaus II d. Böhmen, (Arch. f. Österr. Gesch. LXXXII 137-80); 28. Bachmann A., Beiträge z. Böhmens Gesch. I. Studien z. Kosmas d. Prag, (Mttlg. d. Inst. f. Österr. Gesch. 1900, XX. 209-34); 19. Potkański K., Granice biskupstwa Krakówskiego 202-17, 226-7; 30. Abraham Wł., Początek biskupstwa i kapituty Krakówskiej, (Roczn. Krak. 1900, IV. 177-200); 31. Spangenberg H., D. Gründung d. Bist. Prag, (Histor. Jhrb. 1900, XXII. 764); 32. Kalousek J., O. listne cesare Jindricha z r. 1086 ktereuz Morava byla opet privtelena k diecesi prazske, (Ces. Cas. Hist. 1902, VIII. 257 nn.); 33. Potkański K., Przywilej z r. 1086, (Kwart. Histor. 1903, XVII. 1-28); 34. Meyer v. Knonau G., Heinrich IV, IV. 549; 35. Pekar J., K. sporu o zakladaci listinu biskupstvi prazskeho, (Ces. Cas. Histor. 1904. X. 45-58); 36. Voigt H. G., D. Römische Vita 72 nn.; 37. Wojciechowski T., Szkice histor. XI w., Kraków 1904. 267-9; 38. Novotny V., Ceske dejiny I. cz. 2, 254; 39. Pekar J., (Ces. Cas. Histor. 1917, XXIII. 451); 40. Brückner A., 0 pocatcich dejin ceskych a polskych, (Tamże 1918, XXIV. 599); 41. Holtzmann R., D. Urkunde Heinrichs IV f. Prag d. J. 1086, (Arch. f. Urkforschung 1918, VI. 117, gdzie dalsza literatura przedmiotu); 42. Naegle A., Kirchengesch. Böhmens, Wien 1918, I. cz. 2, 490 nn.; 43. Hruby V., K listine biskupstvi prazskeho z r. 1086, (Cas. Mus. Kral. Ces. 1922, XCVI. 74); 44. Semkowicz Wł., Geograf. podstawy Polski Chrobrego, (Kwart. Histor. 1925, XXXIX. 300); 45. Hruby V., Puvodni hranice biskupstwa prazskeho a hranice rise ceske v 10. stol., (Cas. Mat. Moravs. 1926, L. 85-164); 46. Chaloupecky J., Ceska hranice vychodni koncem XI stol., (Ces. Cas. Histor. 1926, XXXII. 734 nn.); 47. Schmeidler B., Kaiser Heinrich 180 nn., 272 n.; 48. Zakrzewski St., Vychodni hranice privilegia prazskeho z r. 1086, (Sborn. J. Bidlovi 194 nn.), Praha 1928; 49. Chaloupecky J., (Ces. Cas. Histor. 1927, XXXIII, 352 nn.); 50. Hruby V., (Cas. Mat. Moravs. 1927, LI. 424 nn.); 51. Wojciechowski Z., Ustrój polityczny Śląska, (Hist. Śląska PAU. I. 125 nn.), Kraków 1933; 52. Zakrzewski St., (Kwart. Histor. 1934, XLVIII. 621); 53. Wojciechowski Z., Mieszko I, 131 nn.; 54. Widajewicz J., Kraków i Poważe w dokumencie biskupstwa praskiego, Poznań 1938; 55. Buczek K., O dokumencie biskupstwa praskiego z r. 1086, (Roczniki Histor. 1939, XV. 1-48); 56. Bauer O., O najstarsi listine Archivu Ceske Koruny, (Sbornik prac k oslave J. Kaprasa), Praha 1940.
Autentyczność dokumentu jest sporna. Dümmler E. (8, str. 174 nn.), Bandtkie J. S. (42. str. 395), Zeissberg H. (11, str. 25), Loserth J. (14. str. 15 nn.), Bachmann A. (28, str. 209 nn.), Potkański K. (33, str. 6 nn.) uważają go za falsyfikat. Częściowo do zdania ich przychyla się Pekar J. (35, str. 45 nn.). Natomiast Kalousek J. (16, str. 1 nn., 9 nn.; 17, str. 26) i Hotzmann R. (41, pass.), uważają go za autentyczny; Bretholz B. (27, str. 137 nn.) przypuszcza, iż opis granic przejęty jest z żywota św. Wojciecha; por. jednak Kalousek J., (Ces. Cas. Histor. 1896, II. 47). Schmeidler B. (47, str. 272 nn.) uważa go za produkt dwóch dyktatorów kancelarii cesarskiej: Herimana A i dyktatora mogunckiego. Zestawienie poglądów podaje Budkowa (s, str. 14-15).

Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk. KODEKS DYPLOMATYCZNY ŚLĄSKA - wydał Karol Maleczyński. Tom I obejmujący lata 971 - 1204. Wrocław 1951-56, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.